Czy lepiej kupić, czy adoptować szczeniaka?

Jeśli myślisz o wprowadzeniu nowego psa lub szczeniaka do swojego domu, pewnie zastanawiasz się, co będzie lepszym wyborem: adopcja czy zakup od hodowcy? Dzięki naszemu przewodnikowi dowiesz się wszystkiego, co musisz wiedzieć w tym temacie.

Wprowadzanie nowego szczeniaka do domu to ekscytujące wydarzenie, ale mogą się z nim też wiązać pewne obawy. Zanim przytulisz swojego nowego szczeniaka, rozważ kilka kwestii, począwszy od pytania: czy jesteś w stanie poświęcić czas na opiekę nad psem? Jaka rasa psa najlepiej pasuje do Twojego stylu życia? Gdy już uzyskasz odpowiedzi na te i inne pytania, musisz podjąć decyzję, czy chcesz kupić szczeniaka od hodowcy, czy adoptować psa ze schroniska. Aby ułatwić Ci wybór, przygotowaliśmy ten podręczny przewodnik, w którym znajdziesz wszystkie niezbędne informacje z zakresu posiadania czworonożnego przyjaciela.

Lista kontrolna przed przygarnięciem szczeniaka

Przed adopcją lub zakupem szczenięcia przyszły właściciel powinien być w stanie odpowiedzieć twierdząco na wszystkie pytania zawarte na naszej liście kontrolnej. Posiadanie psa może być niezwykle satysfakcjonujące, ponieważ psy zapewniają nam bezwarunkową miłość, towarzystwo, zdrowszy styl życia i radość. Ale czy jesteś w stanie podjąć się tego zobowiązania?

• Czy stać Cię na posiadanie psa przez całe jego życie? Informacje na temat kosztów posiadania szczenięcia, w tym kosztu zakupu karmy, opłat weterynaryjnych, zakupu polisy ubezpieczeniowej, ewentualnych kosztów pielęgnacji oraz opłat na rzecz hodowcy/schroniska
• Czy Twój styl życia jest odpowiedni dla psa? Uwzględnij czas spędzany w pracy i Twoje warunki mieszkaniowe. Czy ktoś będzie przebywać z Twoim psem, jeśli będziesz pracować do późna?
• Czy jesteś w stanie zapewnić psu opiekę przez całe jego życie? Średnia długość życia psa wynosi około 12 lat, więc musisz być w stanie opiekować się psem przez cały ten okres.
• Czy jesteś w stanie zapewnić psu codzienną aktywność fizyczną? Czy będziesz w stanie szkolić go, pielęgnować i zapewniać mu ogólną opiekę?
• Czy jesteś w stanie odpowiedzieć twierdząco na wszystkie pytania z tej listy kontrolnej dotyczącej adopcji/zakupu psa i czy Twoje odpowiedzi pozostaną takie same niezależnie od dnia i pory roku?

Jeśli jesteś w stanie odpowiedzieć twierdząco na wszystkie powyższe pytania, możesz przejść dalej i zapoznać się z kolejnymi krokami.
 

Jaka rasa psa jest dla mnie odpowiednia? 

Następnym krokiem w naszym przewodniku dotyczącym zakupu szczeniaka jest podjęcie decyzji dotyczącej wyboru rasy, która będzie odpowiednia pod względem wielkości psa, jego potrzeb w zakresie aktywności i pielęgnacji oraz dostosowania psa do życia rodzinnego. Różne rasy psów będą pasować do różnych typów ludzi i domowych warunków. Na przykład pies rasy border collie nie będzie czuł się dobrze w mieszkaniu bez ogrodu i dostępu do regularnych aktywności, podczas gdy psy mniejszych ras, takich jak chihuahua, prawdopodobnie nie będą miała nic przeciwko mieszkaniu w takich warunkach. 

Kwestie, które należy rozważyć, wybierając dla siebie odpowiednią rasę psa:

• Ile czasu dziennie możesz przeznaczyć na aktywność fizyczną z psem?
• Jakim wymaganiom z zakresu pielęgnacji psa możesz sprostać?
• Czy masz problemy zdrowotne, np. astmę lub alergie?
• Czy mieszkasz w mieście, czy na wsi?
• Czy mieszkasz w domu wolnostojącym, czy w mieszkaniu w bloku?
• Jakiej wielkości ogród posiadasz?
• Z jakiej wielkości psem będziesz w stanie sobie poradzić?
   

Kluby hodowców psów jako źródło informacji o rasach i miotach psów 

Jednym z punktów na Twojej liście kontrolnej dotyczącej adopcji lub zakupu szczenięcia powinno być zdobycie jak największej ilości informacji na temat wybranej przez Ciebie rasy psa. Kluby hodowców to zawsze świetne źródła informacji, ponieważ zostały utworzone z myślą o określonej rasie psa i są prowadzone przez ludzi, którzy pasjonują się psami danego typu i posiadają ogromną wiedzę na ich temat. Jeśli zamierzasz kupić psa od hodowcy, wiele klubów aktualizuje na bieżąco listę dostępnych szczeniąt, dzięki czemu otrzymasz informacje o najnowszych miotach danej rasy.

Fora i grupy dyskusyjne w serwisie Facebook jako źródło informacji o rasach psów 

Fora i grupy dyskusyjne mogą stanowić cenne źródło informacji o szczeniakach ze względu na dużą liczbę aktywnych użytkowników pasjonujących się określonymi rasami psów. Należy jednak zachować ostrożność, ponieważ czasem w obrębie takich grup zamiast faktów rozpowszechniane są wyobrażenia użytkowników na temat ras psów, co wcale nie jest pomocne. Ponadto niektóre osoby należące do tego typu grup udają ekspertów od określonej rasy, mając tak naprawdę bardzo małe doświadczenie w tym zakresie. Zawsze szukaj akredytowanych hodowców i czytaj opinie innych osób, które kupiły szczenięta od danego hodowcy.

Jak znaleźć odpowiedniego hodowcę?

Wystawy psów to doskonałe miejsce do przyjrzenia się zgromadzonym w jednym miejscu wielu różnym rasom psów i przedstawicielom określonej rasy. Wystawy to też okazja do poznania zarówno właścicieli, jak i hodowców psów, którzy często uwielbiają rozmawiać o wybranych przez siebie rasach. Będą także w stanie przekazać Ci informacje o innych renomowanych hodowcach.

The Kennel Club to brytyjski związek kynologiczny zarządzający wszystkimi kwestiami związanymi z rasami psów i posiadający stronę internetową z ogromnymi zasobami informacyjnymi oraz sekcją poświęconą wyszukiwaniu odpowiedniego hodowcy/miotu. The Kennel Club prowadzi także program Assured Breeder Scheme, a hodowcy, którzy biorą w nim udział, muszą pomyślnie przejść rygorystyczne kontrole przed przyjęciem i przestrzegać określonych wytycznych.

Należy przygotować się na to, że na zakup odpowiedniego szczeniaka trzeba będzie trochę poczekać. Suczki niektórych ras stosunkowo rzadko rodzą szczenięta, dlatego liczba dostępnych piesków może być niewielka. Nie należy się także spodziewać, że wymarzony szczeniak będzie dostępny w Twojej okolicy. Być może będzie trzeba pokonać znaczną odległość, aby go odebrać.

Jak nawiązać kontakt z hodowcą?

Pytania, które należy zadać przy zakupie szczeniaka

Jeśli zastanawiasz się, jakie pytania zadać przy zakupie szczeniaka, dobrze jest zacząć od przeprowadzenia rozeznania dotyczącego danej rasy psów. Dowiedz się jak najwięcej o wybranej rasie psa, rozmawiając z osobami posiadającymi psy tej rasy oraz czytając informacje dostępne w Internecie. Następnie pomyśl o dodatkowych pytaniach, które chcesz zadać. Wśród nich mogą znaleźć się następujące pytania:

• Czy szczeniak został przebadany pod kątem stanu zdrowia? Jest to ważna kwestia, jeśli rozważasz zakup psów rasy podatnej na problemy ze zdrowiem.
• W jakim środowisku urodził się szczeniak i czy został poddany socjalizacji?
• Czy możesz zobaczyć rodziców szczeniaka? Nigdy nie należy kupować szczeniaka bez zobaczenia przynajmniej jego matki. Czasami można również zobaczyć ojca psiego miotu, należy jednak pamiętać, że wielu hodowców korzysta z reproduktorów, którzy mogą nie należeć do ich hodowli.

Czego można oczekiwać od hodowcy psów? 

Twoje wrażenia ze spotkania z hodowcą powinny zawsze być pozytywne. Hodowca powinien być otwarty i szczery podczas odpowiadania na pytania, a także chętnie udzielać informacji na temat prowadzonego programu hodowlanego. 

Przede wszystkim każdy hodowca powinien spełniać następujące wymagania:

• przestrzegać zalecanych wytycznych dotyczących hodowli;
• korzystać z programów badań przesiewowych, takich jak badania pod kątem schorzeń stawu biodrowego i oczu, które mogą pomóc właścicielom przewidzieć przyszłe problemy ze zdrowiem szczenięcia; 
• upewnić się, że szczenię zostało pokazane wraz z matką, aby ułatwić przyszłemu właścicielowi wyobrażenie sobie, jak jego szczeniak będzie wyglądać, gdy dorośnie;
• być przygotowanym na udzielenie odpowiedzi na pytania dotyczące rasy psa;
• przekazać nowym właścicielom pisemne informacje dotyczące socjalizacji i szkolenia szczenięcia;
• zapewnić o możliwości skontaktowania się nowego właściciela psa z hodowcą na każdym etapie życia szczenięcia, aby zapewnić nawiązanie pomyślnych i satysfakcjonujących relacji pomiędzy psem a jego właścicielem. Proces zakupu szczenięcia 
  Jednym z najważniejszych działań zalecanych w naszym przewodniku przed zakupem szczenięcia jest odwiedzenie hodowcy w czasie, gdy wszystkie szczenięta pozostają jeszcze z matką. To da Ci wyobrażenie o tym, jak szczenięta były wychowywane, jaki mają temperament (jeśli szczenięta unikają Cię i próbują się przed Tobą ukryć, jest to niepokojąca oznaka – wszystkie szczenięta powinny wyrażać Tobą zainteresowanie) oraz jak Twoje szczenię może wyglądać po osiągnięciu dojrzałości. Jeśli po wizycie nadal chcesz kupić szczeniaka, hodowca poprosi o kaucję na zarezerwowanie psa. Możesz także ustalić, kiedy będzie można odebrać szczeniaka.

Co powinien zaoferować Ci hodowca? 

Przy odbiorze szczenięcia jego właściciel powinien otrzymać:

• rodowód szczeniaka;
• szczegóły dotyczące zaczipowania zwierzęcia;
• potwierdzenia przeprowadzonych szczepień (jeśli zostały już wykonane);
• pakiet informacji o szczeniętach, który zawiera poradniki dotyczące rasy psa, jego żywienia, pielęgnacji, aktywności fizycznej itp.; 
• niektórzy hodowcy oferują także 4-tygodniowe bezpłatne ubezpieczenie, które będzie ważne od dnia odbioru szczenięcia; 
• jeśli szczenię jest już zarejestrowane w The Kennel Club, dokument rejestracyjny może również zostać dostarczony. Niektórzy hodowcy decydują się na wysłanie tego dokumentu w późniejszym terminie.

Możesz także otrzymać kopie wszelkich dodatkowych świadectw zdrowia reproduktora i matki szczenięcia. Niektóre rasy psów mogą mieć większą skłonność do chorób dziedzicznych, podobnie jak ma to miejsce w przypadku predyspozycji genetycznych u ludzi. Organizacje The Kennel Club i British Veterinary Association oferują trzy programy opieki zdrowotnej dla psów, których celem jest wykrywanie i monitorowanie niektórych chorób dziedzicznych. Ważne jest, aby zapoznać się z informacjami o tych chorobach i wiedzieć, jakie pytania należy zadać przy zakupie szczenięcia. Obecnie dostępne są również testy DNA przeznaczone dla niektórych ras psów.

Obowiązki hodowcy i właściciela 

Szczeniak powinien zostać całkowicie odrobaczony przed odbiorem przez właściciela. Należy także zapytać o termin kolejnego odrobaczania. To samo dotyczy podawania środków zwalczających pasożyty. Pamiętaj, aby na swojej liście pytań uwzględnić szczepienia, ponieważ szczenię mogło zostać zaszczepione w całości, częściowo lub wcale. Ponadto wszyscy hodowcy muszą zadbać o wszczepienie szczeniętom mikroczipu przed oddaniem ich do nowych domów.

Umowa i jej treść 

Przygotuj się na podpisanie umowy sprzedaży. Koniecznie przeczytaj umowę i w razie potrzeby zadaj pytania hodowcy. Umowa może obejmować takie kwestie, jak rozmnażanie szczenięcia w celach hodowlanych, jego potencjał do występowania na wystawach, możliwe wady psa i ewentualna gwarancja dla właściciela, który zdecyduje się na zwrot szczenięcia w razie problemów. Zdecydowanie zaleca się umówienie szczeniaka na wizytę u weterynarza w ciągu 2 tygodni od zakupu w celu przeprowadzenia pełnej kontroli stanu zdrowia.

Relacja z hodowcą po zakupie

Hodowcy lubią być informowani o postępach w rozwoju szczeniaków z ich hodowli, a zatem okazjonalna rozmowa telefoniczna lub wiadomość e-mail ze zdjęciami pieska są zazwyczaj bardzo mile widziane. Dobrym pomysłem jest także zachowanie danych kontaktowych hodowcy na wypadek, gdyby w związku z niefortunnym obrotem spraw dalsza opieka nad szczenięciem nie była możliwa. Hodowca powinien być w takim przypadku pierwszą osobą kontaktową. Renomowani hodowcy zawsze chętnie zaoferują pomoc. Zawsze zachowaj szczerość w kontaktach z hodowcą. Jeśli coś jest nie tak ze szczeniakiem, skontaktuj się z hodowcą i porozmawiaj o tym.

Jak rozpoznać pseudohodowlę?

Jeśli chcesz kupić szczeniaka, pewnie zastanawiasz się, jak rozpoznać pseudohodowlę. Pseudohodowla to takie praktyki hodowlane, w ramach których hodowca stara się uzyskać jak najwięcej szczeniąt, często nie dbając przy tym o zdrowie i dobrobyt zarówno potomstwa, jak i jego rodziców. Choć może to być dla Ciebie zaskoczeniem, pseuhodowle są rozpowszechnione na szeroką skalę. Właściciele pseudohodowli oferują często szczenięta po niższej cenie, ale nie otrzymasz żadnych gwarancji, że Twój nowy piesek ma zrównoważony charakter i został odpowiednio przebadany pod kątem stanu zdrowia, jak ma to miejsce w przypadku zwierząt od renomowanych hodowców. Oto kilka wskazówek, jak rozpoznać pseudohodowlę:

• Ceny szczeniąt mogą wydawać się konkurencyjne i podejrzanie niskie.
• Nigdy nie kupuj szczeniaka bez obejrzenia jego matki, ponieważ zwiększa to ryzyko pochodzenia zwierzęcia z pseudohodowli.
• Renomowany hodowca zawsze będzie chciał się z Tobą spotkać przed sprzedażą szczenięcia w swoim własnym domu. Uważaj na ludzi, którzy chcą dostarczyć szczeniaka pod Twój adres lub umówić na spotkanie w innym miejscu. 
• Jeśli szczeniak jest oferowany za darmo, to zawsze zły znak.

Adopcja psa lub szczeniaka

Jeśli zamiast kupować wolisz adoptować psa lub szczeniaka, w schroniskach dla zwierząt na całym świecie jest mnóstwo psiaków, które szukają domów na stałe. Wśród nich znajdą się zarówno szczenięta, jak i starsze psy. Te urocze psy mogły trafić do ośrodka opieki nad zwierzętami, ponieważ mają za sobą ciężkie przejścia lub ich poprzedni właściciele nie byli już w stanie się nimi opiekować. Jedno jest jednak pewne, psy ze schroniska potrzebują po prostu kogoś, kto zaoferuje im mnóstwo miłości i zrozumienia. 

Czy lepiej adoptować psa czy szczeniaka?

Adopcja psa lub szczeniaka z ośrodka opieki nad zwierzętami może być niezwykle satysfakcjonującym doświadczeniem. Nie tylko wspierasz w ten sposób zasługującą na uwagę organizację charytatywną, ale także dajesz niechcianemu szczeniakowi drugą szansę. Jeśli myślisz o adopcji psa, musisz zdecydować, czy masz czas opiekować się pełnym wigoru szczeniakiem, czy też wolisz towarzystwo spokojniejszego, starszego psa. Szczenięta będą wymagały poświęcenia dużej ilości czasu na ich szkolenie, dyscyplinowanie i sprzątanie po nich oraz będą potrzebowały dużo uwagi w celu zaspokojenia ich wszystkich potrzeb. Z tego powodu adopcja szczeniaka może nie być dobrym pomysłem, jeśli pracujesz przez wiele godzin dziennie poza domem i jeśli nikt inny nie będzie mógł zapewnić psu opieki w tym czasie. Z drugiej strony, jeśli adoptujesz starszego psa, będzie on już miał wyrobione nawyki, znał podstawy szkolenia i będzie po prostu bardziej godnym zaufania towarzyszem.

Znalezienie przyjaciela na zawsze

Jeśli nie masz pewności, jaki pies najlepiej pasuje do Twojego stylu życia, domu i rodziny, lokalny ośrodek opieki nad zwierzętami może pomóc Ci to ustalić. Jeśli wyrażasz zainteresowanie adopcją psa lub szczeniaka, pracownik ośrodka przekaże Ci kwestionariusz do wypełnienia, aby lepiej zrozumieć Twoją obecną sytuację i polecić Ci odpowiedniego psa. Pracownicy tego typu organizacji posiadają duże doświadczenie w dobieraniu odpowiednich zwierząt domowych do przyszłych opiekunów, więc możesz zaufać im w kwestii znalezienia dla Ciebie przyjaciela na zawsze. Ponadto renomowane organizacje charytatywne zapewnią Ci wsparcie na każdym etapie życia psa i w razie problemów ze zwierzęciem większość ośrodków chętnie zaoferuje Ci pomoc. Jeśli Twoja sytuacja życiowa ulegnie zmianie, większość organizacji ponownie przyjmie psa pod opiekę.

O czym należy pamiętać przy adopcji psa?

• Niestety zdarza się, że psy trafiają do ośrodków opieki z powodu zaniedbania lub złego traktowania zwierzęcia. Niektóre psy mogą mieć za sobą trudne przeżycia, ale pracownicy ośrodka zawsze szczerze opowiedzą Ci o potrzebach psa. Jeśli zdecydujesz się na adopcję psa po przejściach, upewnij się, że podołasz temu zobowiązaniu.
• Jeśli masz już psy, wprowadzanie nowego zwierzęcia do domu powinno być przeprowadzane z zachowaniem ostrożności.
• Jeśli pies był wykorzystywany do celów hodowlanych lub wystawowych, mógł wyrobić w sobie pewne nawyki i Twoim zadaniem będzie pomóc mu się przystosować.
• Przyzwyczajenie adoptowanego psa do nowego domu i zbudowanie z nim więzi może wymagać czasu i wysiłku, więc musisz uzbroić się w cierpliwość.

Rasy psów

W ośrodkach opieki nad zwierzętami można znaleźć psy wielu różnych ras, od terierów west highland aż po psy rasy husky – nigdy nie wiesz, na co trafisz. Zwykle w ośrodkach jest o wiele więcej kundelków, ale brak rodowodu u szczeniaka nie czyni go wcale mniej godnym towarzyszem.

Jak adoptować psa?

Jeśli rozważasz adopcję psa, zacznij od wybrania ośrodka opieki nad zwierzętami spośród setek placówek, które możesz znaleźć w Internecie i w swojej okolicy. Dobrym pomysłem jest wybór ośrodka, który jest ulokowany stosunkowo blisko Twojego miejsca zamieszkania, ponieważ niektóre ośrodki będą wymagały wielokrotnych odwiedzin przyszłych właścicieli, aby upewnić się, że dobrze pasują do wybranego szczenięcia.
Gdy już znajdziesz idealnego szczeniaka, konieczne będzie wypełnienie formularza zgłoszeniowego, w którym należy podać informacje o sobie, swojej rodzinie i warunkach życia. Pomoże to pracownikom ośrodka ocenić, czy pies będzie do Ciebie pasował. Następnie możesz spodziewać się kontaktu telefonicznego lub wiadomości e-mail z ośrodka w celu umówienia się na spotkanie i zapoznanie ze szczenięciem, które wkrótce może zostać Twoim psem. W ośrodku będzie można spotkać się ze zwierzęciem i nawiązać z nim kontakt. Często ośrodki zapewniają możliwość interakcji z wieloma psami, aby upewnić się, że przyszli właściciele dokonali dobrego wyboru.
Należy pamiętać, że niektóre ośrodki składają wizyty domowe przed oficjalnym przekazaniem psa, aby upewnić się, że jest to dla niego odpowiednie środowisko. Jeśli masz już inne zwierzęta, pracownicy ośrodka mogą również chcieć sprawdzić, czy pies się z nimi dogaduje.
Dowiedz się więcej o ośrodkach opieki nad zwierzętami w Twojej okolicy, korzystając w tym celu ze strony zwierzomapa.pl która oferuje listę organizacji prozwierzęcych w Polsce, lub wyszukując lokalne schroniska dla zwierząt za pośrednictwem strony internetowej zoodoptuj.pl.

Pierwsze spotkanie

Wszyscy czasem kierujemy się sercem zamiast głową. Czasem wystarczy jeden rzut oka na uroczego futrzaka przebywającego w lokalnym ośrodku opieki nad zwierzętami, aby stracić dla niego głowę. Jednak po powrocie do domu możesz odkryć, że Wasze osobowości nie pasują do siebie. Dlatego też podczas pierwszego spotkania z kandydatem na Twojego przyszłego psa miej przy sobie listę pytań, które chcesz zadać pracownikom ośrodka. Dobrym punktem wyjścia do stworzenia takiej listy są następujące pytania:

• Czy pies był odpowiednio socjalizowany jako szczeniak?
• Ile lat ma pies?
• Czy pies ma jakieś specjalne potrzeby, o których powinien wiedzieć przyszły właściciel?
• Jak długo pies przebywa w ośrodku?
• Czy znane są jakieś szczegóły życia psa przed jego przybyciem do ośrodka?
• Jakie umiejętności nabył pies w wyniku szkolenia?

Te pytania to tylko punkt wyjścia. Przed wizytą w ośrodku warto usiąść i sporządzić listę wszystkich informacji niezbędnych do podjęcia decyzji. Pomyśl też o pożądanych i niepożądanych cechach u kandydata na Twojego przyszłego psa, ponieważ ułatwi to dopasowanie zwierzęcia do Twoich wymagań i zmniejszy ryzyko konieczności zwrócenia zwierzęcia do ośrodka. 
 

Czy za adopcję psa trzeba zapłacić?

Większość ośrodków opieki nad zwierzętami wymaga uiszczenia opłaty adopcyjnej, która różni się w zależności od ośrodka. Zwykle pomaga to w pokryciu kosztów pobytu psa w ośrodku, a niewielka opłata sprawi, że ośrodek będzie mógł nadal pomagać innym zwierzętom. Wstępna opłata adopcyjna zazwyczaj obejmuje również szczepienia psa, procedurę sterylizacji lub kastracji – jeśli szczeniak jest już w odpowiednim wieku – a także pełne badanie weterynaryjne. 

Jak przygarnąć bezdomnego psa?

Zanim przygarniesz bezdomnego psa, najpierw upewnij się, że rzeczywiście nie ma on domu. Zapytaj okolicznych mieszkańców, czy rozpoznają psa, i opublikuj wpis w Internecie, aby sprawdzić, czy pies się zagubił. Udaj się także do weterynarza, aby sprawdzić, czy pies ma wszczepiony mikroczip. Kiedy uda Ci się ustalić, że pies jest bezdomny, zabierz go do weterynarza na pełne badanie i zaczipowanie przed wprowadzeniem do Twojego domu.

Jak długo trwa proces adopcji psa?

Czas trwania procedur adopcyjnych różni się w zależności od konkretnego przypadku. Jeśli decydujesz się na adopcję przestraszonego lub nerwowego psa po przejściach, konieczne będzie odwiedzenie ośrodka kilka razy, aby pies mógł się do Ciebie przyzwyczaić. Czas trwania procedur adopcyjnych zależy również od tego, czy ośrodek wymaga przeprowadzenia kontroli domowej, ponieważ wydłuży to proces adopcji. 
Oto nasz przewodnik dotyczący adopcji i zakupu szczeniaka. Mamy nadzieję, że teraz posiadasz wszystkie informacje potrzebne do podjęcia świadomej decyzji, czy wolisz kupić psa od hodowcy, czy adoptować go z ośrodka opieki nad zwierzętami.